Μάθε τα πάντα για την ημικρανία

Hμικρανία-διάγνωση-θεραπεία

Με μια ματιά:

Η ημικρανία δεν είναι απλά ένας κακός πονοκέφαλος. Η ημικρανία είναι ένα ιδιαίτερο είδος κακού πονοκεφάλου.

• Οι ημικρανίες διαρκούν μεταξύ 4 ωρών και τριών ημερών.
• Ο πόνος μπορεί να είναι αμφίπλευρος ή ετερόπλευρος (να αφορά το μισό ή ολόκληρο το κεφάλι).
• Μπορεί να συνοδεύεται από ναυτία, έμετο και υπερευαισθησία στο φως, τους ήχους και τις οσμές.
• Παρουσιάζουν εξάρσεις και υφέσεις και μπορεί να συμβούν μόνο μία φορά ή να επέρχονται πολλές φορές μέσα σε ένα μήνα.
• Συχνά κάνουν την εμφάνισή τους κατά την εφηβεία ή τη νεαρή ενήλικη ζωή και αραιώνουν μετά την ηλικία των 50.
• Είναι συχνότερες στις γυναίκες.
• Ο πάσχων μπορεί να εντοπίσει παράγοντες που πυροδοτούν μια ημικρανία (π.χ. κόκκινο κρασί) και να τους αποφύγει.
• Οι ημικρανίες δεν θεραπεύονται, αλλά υπάρχουν φάρμακα που τις απαλύνουν.

Γενικά

Στην ημικρανία υπάρχουν κρίσεις μέτριου έως σοβαρού πόνου, που αφορούν συχνά τη μία πλευρά της κεφαλής, έχουν σφυγμώδη χαρακτήρα και αυξάνονται σε ένταση με τη φυσική δραστηριότητα. Το ένα τρίτο των ασθενών υποφέρει από πονοκεφάλους, που αφορούν όλο το κρανίο. Συνοδεύονται από:

• Απώλεια της όρεξης (σχεδόν πάντα).
• Ναυτία (80%)
• Εμέτους (40-50%).
• Φωτοφοβία (60%).
• Ευαισθησία στους θορύβους (50%).
• Υπερευαισθησία σε κάποιες οσμές (10%).
• Σημεία διέγερσης του παρασυμπαθητικού (82%), συνήθως με τη μορφή δακρύρροιας.

Όταν ο πόνος είναι μονόπλευρος, έχει συχνά την τάση να αλλάζει πλευρά, τόσο κατά τη διάρκεια μιας προσβολής,  όσο και από μία προσβολή στην άλλη.

Η τυπική διάρκεια των κρίσεων της ημικρανίας είναι 4-72 ώρες. Στα παιδιά οι προσβολές είναι μικρότερης διάρκειας και μπορεί να εκδηλώνονται χωρίς κεφαλαλγία, μόνο με σοβαρή ναυτία, έμετο και ζάλη. Ο εντοπισμός του πόνου στα παιδιά είναι συνήθως αμφίπλευρος.

Διαπιστώνεται πως παρατηρούνται διαφορετικά συμπτώματα ημικρανίας μεταξύ των μελών κάποιων οικογενειών. Μερικά μέλη αυτών των οικογενειών έχουν κυρίως κεφαλαλγία.  Άλλα έχουν κυρίως ίλιγγο (ένας τύπος ζάλης) ή αδυναμία στη μία πλευρά του σώματος.  Άλλοι βιώνουν μόνο την ημικρανική αύρα, χωρίς όμως πονοκέφαλο.

Από αυτά τα ευρήματα πιθανολογείται, πως η ημικρανία μπορεί να είναι κάτι περισσότερο από ένας απλός τύπος κεφαλαλγίας.

Ημικρανίες σχετιζόμενες με την έμμηνο ρύση

Έτσι ονομάζονται οι ημικρανίες που συμβαίνουν 2 ημέρες πριν έως και 3 ημέρες μετά την έμμηνο ρύση και επαναλαμβάνονται τουλάχιστον επί 2 έως 3 περιόδους. Ο όρος διατηρείται, ακόμη και αν συμβαίνουν προσβολές ανεξάρτητες από την περίοδο. Ημικρανίες που σχετίζονται με την έμμηνο ρύση, είναι συνήθως ιδιαίτερα έντονες και μακράς διάρκειας, με πτωχή ανταπόκριση στη θεραπεία. Παρατηρείται επίσης αυξημένο ποσοστό  υποτροπών.

Οικογενής ημιπληγική ημικρανία

Είναι ένας σπάνιος τύπος ημικρανίας  που σχετίζεται με ανωμαλίες γονιδίων στα χρωματοσώματα 1,2 ή 19. Ο ρόλος των γονιδίων στις υπόλοιπες πιο συχνές μορφές ημικρανίας, αποτελεί ακόμη αντικείμενο έρευνας.

Επιδημιολογία

• Η ημικρανία είναι μια από τις πιο συχνές μορφές κεφαλαλγίας.
• Είναι η 3^η πιο συχνή ασθένεια και η 6 κατά σειρά αιτία σωματικής ανικανότητας σε όλο τον κόσμο.
• Τα νέα κρούσματα ημικρανίας κάθε χρόνο (ετήσια επίπτωση) που παρατηρούνται στον πληθυσμό, είναι 10%-15%.
• Πριν την εφηβεία η ετήσια επίπτωση της ημικρανίας είναι 3-7%. Αγόρια και κορίτσια αυτής της ηλικίας προσβάλλονται εξ ίσου.
• Η υψηλότερη επίπτωση παρατηρείται σε ηλικίες μεταξύ 20 και 50 ετών. Στη φάση αυτή της ζωής, τα ποσοστά των γυναικών με ημικρανία είναι τριπλάσια από αυτά των ανδρών.
• Η διαφορά αυτή μεταξύ των δύο φύλων είναι μεγαλύτερη γύρω από την ηλικία των 30 ετών.

Αιτιολογία

• Οι ημικρανίες συμβαίνουν σε άτομα, των οποίων το νευρικό σύστημα είναι περισσότερο ευαίσθητο, από ότι αυτό άλλων ανθρώπων. Τα νευρικά κύτταρα αυτών των ατόμων διεγείρονται εύκολα, προκαλώντας ηλεκτρική δραστηριότητα.
• Καθώς η ηλεκτρική δραστηριότητα διαχέεται στον εγκέφαλο, διάφορες λειτουργίες επηρεάζονται, όπως η όραση, η ισορροπία, ο μυϊκός συντονισμός και η ομιλία. Αυτές οι διαταραχές μπορεί να προκαλέσου συμπτώματα, που συμβαίνουν πριν από την έναρξη του πόνου (αύρα).
• Ο πόνος αρχίζει με διέγερση του τριδύμου νεύρου (5^ο κρανιακό νεύρο). Οι αισθητικοί κλάδοι αυτού του νεύρου παραλαμβάνουν ερεθίσματα από τα μάτια, το κρανίο, το μέτωπο, τα άνω βλέφαρα, το στόμα και τη γνάθο και τα κατευθύνουν τους τον εγκέφαλο.
• Όταν ερεθίζεται το τρίδυμο νεύρο, μπορεί να εκκρίνει ουσίες που προκαλούν επώδυνη φλεγμονή στα αγγεία του εγκεφάλου και τις μήνιγγες που τον περιβάλλουν.
• Η φλεγμονή ευθύνεται για το σφυγμώδη πόνο, τη ναυτία, τον έμετο και την ευαισθησία στο φως και τους ήχους.

Παράγοντες που πυροδοτούν ή επιδεινώνουν μια ημικρανική κρίση

• Οιστρογόνα.
• Έλλειψη ύπνου, αϋπνία
• Αλλαγές του καιρού.
• Κόκκινο κρασί.
• Κάποιες τροφές.
• Πείνα (όπως όταν παραλείπονται γεύματα).
• Υπερβολική διέγερση των αισθήσεων (π.χ. φώτα που αναβοσβήνουν ή έντονες οσμές).
• Στρες.
• Τραυματισμοί στο κεφάλι.
• Αυχεναλγία.
• Προβλήματα στην κροταφογναθική άρθρωση.

Τα οιστρογόνα (η κύρια γυναικεία ορμόνη), φαίνεται πως πυροδοτεί τις ημικρανίες, κάτι που εν μέρει εξηγεί πως οι ημικρανίες είναι συχνότερες στις γυναίκες. Πιθανώς οι ημικρανίες εκλύονται όταν τα επίπεδα των οιστρογόνων αυξάνουν ή διακυμαίνονται.

Κατά τη διάρκεια της εφηβείας οι ημικρανίες γίνονται πολύ συχνότερες μεταξύ των κοριτσιών, από ότι μεταξύ των αγοριών. Είναι η περίοδος που το επίπεδο των οιστρογόνων στα κορίτσια αυξάνει.

Μερικές γυναίκες έχουν ημικρανίες πριν, κατά τη διάρκεια ή αμέσως μετά την περίοδο. Επίσης οι ημικρανίες γίνονται σπανιότερες και λιγότερο σοβαρές το τελευταίο τρίμηνο της κύησης που τα επίπεδα των οιστρογόνων είναι σχετικά σταθερά και επιδεινώνονται μετά τον τοκετό, όπου τα επίπεδα των οιστρογόνων πέφτουν απότομα.

Τέλος ο έλεγχος των ημικρανιών γίνεται δύσκολος κατά την κλιμακτήριο, όπου τα επίπεδα των οιστρογόνων παρουσιάζουν μεγάλες διακυμάνσεις.

Τα από του στόματος αντισυλληπτικά (περιέχουν οιστρογόνα), καθώς και η θεραπεία με οιστρογόνα μπορεί να επιδεινώσει πολύ την ημικρανία και αυξάνει τον κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου σε γυναίκες που υποφέρουν από ημικρανίες με αύρα.

Διάφορες τροφές έχουν συσχετισθεί με τις ημικρανίες, αλλά είναι ακόμη ασαφές αν είναι σε θέση να τις προκαλέσουν. Τέτοιες είναι:

• Τροφές που περιέχουν τυραμίνη, όπως παλαιωμένα τυριά, προϊόντα σόγιας, φάβα, σκληρά λουκάνικα, καπνιστό ή αποξηραμένο ψάρι και κάποιοι ξηροί καρποί.
• Τροφές που περιέχουν νιτρώδη, όπως λουκάνικα και κρεατικά.
• Τροφές που περιέχουν MSG (monosodium glutamate), ένα μυρωδικό που βρίσκεται στα σνακς, σε fast foods, σε αρτύματα και μπαχαρικά.
• Καφεΐνη (περιλαμβανομένης και αυτής που βρίσκεται στη σοκολάτα).

Οι τροφές που μπορεί να πυροδοτήσουν μια κρίση ημικρανίας, ποικίλουν από άτομο σε άτομο.

Ποια είναι η σχέση της ημικρανίας με ψυχικές νόσους;

• Έχει διαπιστωθεί συσχέτιση κατάθλιψης με ημικρανία.
• Η παρουσία κατάθλιψης συντελεί στο να εξελιχθεί μια ημικρανία σε χρόνια.
• Ο ταυτόχρονος συνδυασμός ημικρανίας και κατάθλιψης ίσως αποτελεί υποομάδα με διαφορετική παθοφυσιολογία.
• Ασθενείς με ημικρανία έχουν τετραπλάσιο κίνδυνο για ανάπτυξη αγχώδους διαταραχής.
• Ασθενείς με ημικρανία έχουν αυξημένο κίνδυνο για ανάπτυξη διπολικής διαταραχής.
• Διαταραχές μετατραυματικού στρες διαπιστώνονται σε ασθενείς με ημικρανία περίπου 5 φορές περισσότερο από το γενικό πληθυσμό και 3 φορές περισσότερο από τους πάσχοντες από κεφαλαλγία τύπου τάσης.

Η ημικρανία έχει πάψει προ πολλού να θεωρείται ψυχοσωματική ασθένεια και το μοντέλο της λεγόμενης «ημικρανικής προσωπικότητας» δε μπόρεσε να αναδειχθεί σε προσεκτικά σχεδιασμένες μελέτες.

Σήμερα επικρατεί η άποψη πως η αιτιοπαθογένεια της ημικρανίας είναι πολυπαραγοντική, καθώς εμπλέκονται γενετικοί, ψυχοκοινωνικοί, φυσιολογικοί και βιοχημικοί παράγοντες, σε συνδυασμό με ένα δυσλειτουργικό τρόπο διαχείρισης του στρες.

Συμπτώματα

Στην ημικρανία ο πόνος είναι συνήθως σφυγμώδης (παλλόμενος) και συνήθως αφορά τη μία πλευρά της κεφαλής, ενώ περίπου στο 1/3 των περιπτώσεων περιλαμβάνει και τις δύο πλευρές.

Ο πόνος μπορεί να είναι μέτριας έντασης, συνήθως όμως είναι βαρύτατος και ανυπόφορος. Χειροτερεύει από τη σωματική δραστηριότητα, το φως, τους έντονους ήχους και κάποιες οσμές. Αυτό κάνει τους πάσχοντες να κλείνονται σε ένα σκοτεινό και ήσυχο δωμάτιο, να ξαπλώνουν και να προσπαθούν να κοιμηθούν.

Τυπικά η ημικρανία υποχωρεί κατά τη διάρκεια του ύπνου.

Ο πονοκέφαλος συχνά συνοδεύεται με ναυτία, μερικές φορές με έμετο και ευαισθησία στο φώς τους ήχους και τις οσμές. Οι ασθενείς έχουν δυσκολία να συγκεντρωθούν κατά τη διάρκεια μια ς κρίσης.

Συχνότητα και βαρύτητα των κρίσεων

Υπάρχουν μεγάλες διακυμάνσεις ως προς τη συχνότητα και τη βαρύτητα των προσβολών. Πολλοί άνθρωποι υποφέρουν από διάφορους τύπους ημικρανίας, που περιλαμβάνουν και ήπιες προσβολές χωρίς ναυτία ή ευαισθησία στο φως. Αυτές οι ήπιες προσβολές μοιάζουν με κεφαλαλγίες τύπου τάσης, στην πραγματικότητα όμως είναι όμως ήπιες μορφές ημικρανίας.

Πόσο διαρκεί;

Μια κρίση ημικρανίας μπορεί να διαρκέσει επί ώρες, έως μέρες. Τυπικά η διάρκεια μιας ημικρανικής κρίσης είναι 4 έως 72 ώρες. Αν η κρίση συνεχίζεται μετά τις 72 ώρες, λέγεται ημικρανικό status και χρειάζεται αντιμετώπιση σε νοσοκομείο.

Οι σοβαρές κρίσεις είναι ανυπόφορες και διαταράσσουν τη ζωή της οικογένειας και δημιουργούν προβλήματα στην εργασία του ασθενούς.

Υπάρχει κάτι που να προμηνύει την κρίση;

Συχνά υπάρχουν πρόδρομα συμπτώματα. Προειδοποιούν τους πάσχοντες, ότι μια κρίση βρίσκεται «προ των πυλών». Περιλαμβάνονται:

• Αλλαγές της διάθεσης.
• Πόνος στον αυχένα.
• Έντονη επιθυμία για κάποια φαγητά.
• Ανορεξία.
• Ναυτία.

Τι είναι η αύρα;

Η αύρα προηγείται μιας κρίσης ημικρανίας σε περίπου 25% των πασχόντων. Περιλαμβάνει παροδικές και αναστρέψιμες διαταραχές:

• Όρασης.
• Αισθητικότητας.
• Ισορροπίας.
• Μυϊκού συντονισμού.
• Ομιλίας.

 Κατά τη διάρκεια της αύρας οι ασθενείς μπορεί να βλέπουν λάμψεις, αστραπές, οδοντωτές φωτεινές γραμμές ή σκοτεινές κηλίδες. Σπανιότερα οι ασθενείς αισθάνονται σε κάποιο σημείο του σώματος γαργάλημα, διαταραχή της ισορροπίας, αδυναμία σε κάποιο άνω ή κάτω άκρο ή δυσκολία στην ομιλία.

Η αύρα διαρκεί από μερικά λεπτά έως μια ώρα πριν από την έναρξη της κρίσης και μπορεί να συνεχισθεί και λίγο μετά. Υπάρχουν ασθενείς που βιώνουν μόνο την αύρα, ακολουθούμενη από πολύ ήπιο ή καθόλου πονοκέφαλο.

Παρ όλο που η βαρύτητα της ημικρανίας συνήθως μειώνεται με την ηλικία, οι αύρες που επηρεάζουν την όραση χωρίς πονοκέφαλο, συμβαίνουν συχνότερα σε μεγαλύτερης ηλικίας άτομα.

Διάγνωση

Δεν υπάρχουν διαγνωστικές δοκιμασίες, που να επιβεβαιώνουν τη διάγνωση της ημικρανίας.

Αν οι κεφαλαλγίες παρουσιάσθηκαν πρόσφατα ή αν υπάρχουν ανησυχητικά σημεία, τότε η αιτία τους μπορεί να βρίσκεται σε κάποια άλλη πιο σοβαρή διαταραχή. Σε τέτοιες περιπτώσεις πραγματοποιείται αξονική ή μαγνητική τομογραφία και, αν κρίνεται σκόπιμο, οσφυονωτιαία παρακέντηση για εξέταση του εγκεφαλονωτιαίου υγρού, ώστε να αποκλεισθούν σοβαρές και απειλητικές για τη ζωή καταστάσεις.

Αν κάποιος που έχει γνωστή ημικρανία, παρουσιάσει πονοκέφαλο που μοιάζει με τις τυπικές ημικρανικές του κρίσεις, σπάνια οι γιατροί συνιστούν εξετάσεις. Όμως αν ο πονοκέφαλος είναι διαφορετικός, ειδικά αν συνυπάρχουν ανησυχητικά σημεία, επιβάλλεται ο άμεσος απεικονιστικός έλεγχος.

Θεραπεία

Η θεραπεία συνίσταται σε συνδυασμό φαρμακευτικών και μη φαρμακευτικών μέτρων. Μερικά από τα μη φαρμακευτικά μέτρα είναι:

• Εντοπισμός και αποφυγή των εκλυτικών αιτίων.
• Ψυχολογικές συμπεριφεριολογικές θεραπείες. Συστήνονται ιδιαίτερα όταν το στρες είναι εκλυτικός παράγοντας ή αν ο ασθενής χρησιμοποιεί πάρα πολλά φάρμακα για να ελέγξει τις κρίσεις του.
• Γιόγκα. Μπορεί να μειώσει την ένταση και τη συχνότητα των ημικρανιών. Συνδυάζει φυσικές στάσεις που ενδυναμώνουν και διατείνουν μυς, σε συνδυασμό με ελεγχόμενες αναπνευστικές κινήσεις, διαλογισμό και χαλάρωση.
• Βελονισμός (παραδοσιακός Κινέζικος βελονισμός, κρανιοβελονισμός, ηλεκτροβελονισμός, ωτοβελονισμός).
• Μη επεμβατική νευροτροποποίηση.
• Βιοανάδραση (biofeedback).

Οι φαρμακευτικοί στόχοι χωρίζονται σε τρεις άξονες:

• Φάρμακα που σταματούν την κρίση κατά την έναρξή της ή αναχαιτίζουν την εξέλιξη της.
• Φάρμακα που αντιμετωπίζουν τη ναυτία και τον έμετο.
• Φάρμακα που προλαμβάνουν τις υποτροπές.

Οι ασθενείς ενθαρρύνονται να διατηρούν ημερολόγιο κεφαλαλγίας. Σε αυτό καταγράφουν τον αριθμό και το χρόνο των κρίσεων, τα πιθανά εκλυτικά αίτια και την ανταπόκριση τους στη θεραπεία.

Με το ημερολόγιο κεφαλαλγίας τα εκλυτικά αίτια μπορεί να εντοπιστούν και να αποφεύγονται, όποτε αυτό είναι δυνατό. Το ημερολόγιο αυτό επίσης μπορεί να βοηθήσει τους γιατρούς, να προσαρμόσουν καλύτερα τη θεραπευτική αγωγή.

Ψυχολογικές στρατηγικές τροποποίησης του τρόπου ζωής μπορούν να έχουν πρωτεύουσα θέση στη θεραπεία της ημικρανίας, επειδή:

• Οι ημικρανικές κρίσεις φαίνεται να γεννιούνται από γρήγορη και έντονη αλλαγή διεγερτικών ερεθισμάτων (αϋπνία, πείνα, ένταση, απότομη χαλάρωση).
• Ένα ισορροπημένο στυλ διαβίωσης (lifestyle), μπορεί να μειώσει τη συχνότητα των προσβολών.

Αναλγητικά

Περίπου το 80% των ασθενών αντιμετωπίζουν την κεφαλαλγία τους με αναλγητικά.

Τέτοια φάρμακα είναι:

• Ασπιρίνη.
• Παρακεταμόλη.
• Ιβουπροφένη.
• Δικλοφενάκη.
• Αναστολείς της κυκλο-οξυγενάσης 2 (COX-2 inhibitors).

Σημειώστε πως:

• Τα αναβράζοντα δισκία είναι μορφή που συνιστάται, καθώς οι δραστικές ουσίες είναι ήδη διαλυμένες πριν φθάσουν το στομάχι, οδηγούν σε ταχύτερη απορρόφηση και συνεπώς ταχύτερη αντιμετώπιση του πόνου και αποκατάσταση της λειτουργικότητας.
• Η ανεκτικότητα των φαρμάκων με τη μορφή αναβραζόντων δισκίων είναι μεγαλύτερη καθώς οι υψηλές συγκεντρώσεις των δραστικών ουσιών πάνω στο γαστρικό βλεννογόνο μειώνονται.
• Συνδυασμοί αναλγητικών έχει βρεθεί ότι έχουν καλύτερο αποτέλεσμα, από ότι κάθε μεμονωμένο αναλγητικό χωριστά. Δεν έχει διευκρινισθεί αν το συνδυαστικό αυτό αποτέλεσμα είναι απλά αθροιστικό, ή υπάρχουν και κάποιες δυναμικές συνέργειες.

Η αποτελεσματικότητα των αναστολέων της κυκλο-οξυγενάσης-2 δεν έχει ακόμη επαρκώς μελετηθεί.

Η χρήση οπιοειδών και ηρεμιστικών ΔΕΝ συνιστάται στην αντιμετώπιση των ημικρανικών κρίσεων επειδή:

• Έχουν περιορισμένη δραστικότητα.
• Συχνά προκαλούν έμετο.
• Έχουν παρενέργειες από το κεντρικό νευρικό σύστημα.
• Έχουν αυξημένο κίνδυνο εξάρτησης.
• Η κατάχρησή τους οδηγεί πιο γρήγορα, σε κεφαλαλγίες από κατάχρηση φαρμάκων.

Γενικά:

• Τα αναλγητικά και τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη (NSAIDs) είναι αποτελεσματικά στη θεραπεία των ημικρανικών κρίσεων.
• Περισσότερο αποτελεσματικά είναι η ασπιρίνη και η ιβουπροφένη.
• Δεν συνιστάται η χρήση οπιοειδών αναλγητικών στις ημικρανικές κρίσεις.
• Για πρόληψη ανάπτυξης κεφαλαλγίας από κατάχρηση φαρμάκων, δεν συνιστάται να λαμβάνονται:
  • Μεμονωμένα αναλγητικά περισσότερο από 15 μέρες το μήνα.
  • Συνδυασμοί αναλγητικών περισσότερο από 10 μέρες το μήνα.

Τριπτάνες

Αποτελούν τη θεραπεία εκλογής για μέτριας και σοβαρής έντασης ημικρανικές κρίσεις, οι οποίες δεν ανταποκρίνονται ικανοποιητικά στα αναλγητικά ή τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη (NSAIDs).

Οι τριπτάνες είναι αγωνιστές (διεγερτές) των υποδοχέων σεροτινίνης, που βρίσκονται στα αγγεία του εγκεφάλου (κυρίως στη βασική αρτηρία) και τα αγγεία της σκληρής μήνιγγας. Πιθανές ενέργειες είναι η αγγειοσύσπαση και η αναστολή της δράσης του τριδύμου νεύρου.

Στην κατηγορία αυτή ανήκουν:

• Amlotriptan
• Eletriptan
• Frovatriptan
• Naratriptan
• Rizatriptan
• Sumatriptan
• Zolmitriptan

Πόσο άμεσα πρέπει να λαμβάνονται;

• Όσο νωρίτερα χορηγηθούν, τόσο πιο αποτελεσματικές είναι.
• Είναι δραστικές σε οποιοδήποτε στάδιο μιας ημικρανικής κρίσης, εκτός ίσως από την περίοδο της αύρας.

Μπορεί να λάβει κανείς τριπτάνη με τα πρώτα ανεπαίσθητα συμπτώματα;

Η πρώιμη λήψη τριπτάνης επιτρέπεται μόνο όταν:

• Οι ημικρανικές προσβολές είναι λιγότερες από 10 το μήνα και
• Αν είναι απόλυτα βέβαιο πως ο πονοκέφαλος που έρχεται, είναι ημικρανική κρίση.

Βλέπε: Κεφαλαλγία λόγω κατάχρησης φαρμάκων.

Η θεραπεία με τριπτάνες χαρακτηρίζεται από το φαινόμενο υποτροπής του πόνου:

• Μετά από σημαντική ύφεση, ακολουθεί νέα έξαρση μετά από 2-24 ώρες.
• Παρατηρείται σε 15-40% των ασθενών.
• Μικρότερη πιθανότητα υποτροπής πόνου έχουν τριπτάνες με μεγαλύτερη διάρκεια δράσης, όμως αυτές είναι λιγότερο αποτελεσματικές.
• Αν μετά από μια αρχική αποτελεσματική δόση τριπτάνης ο πόνος επανέλθει, δεν πρέπει να δίδεται δεύτερη δόση, πριν περάσουν 2 ώρες.

Αν μία δόση τριπτάνης δεν φέρει αποτέλεσμα, δεν πρόκειται να φέρει ούτε η δεύτερη, εκτός αν η πρώτη δόση έχει αποβληθεί με έμετο.

Αν μία τριπτάνη δοκιμαστεί και αποτύχει σε τρία επεισόδια ημικρανίας, αντικαθίσταται με άλλη, που μπορεί να αποδειχθεί πιο αποτελεσματική.

Πόσο γρήγορα δρουν;

• Τα ταχύτερα αποτελέσματα έχει δώσει η sumatriptan σε υποδόρια ένεση, όπου ο πόνος υποχωρεί μέσα σε 10 λεπτά. Αυτό το φάρμακο όμως, χορηγούμενο με αυτή τη μορφή, έχει πολύ υψηλά ποσοστά υποτροπής της κεφαλαλγίας μετά από 2 ώρες (70-80%).
• Από τις από του στόματος χορηγούμενες τριπτάνες, ταχύτερα δρουν η rizatriptan και η eletriptan (30 λεπτά).

Οι τριπτάνες είναι φάρμακα ειδικά σχεδιασμένα για την ημικρανία. Όμως η ανταπόκριση του πόνου σε αυτές δεν επισφραγίζει τη διάγνωση διότι:

• Η ημικρανία μπορεί να μην ανταποκρίνεται.
• Μια δευτεροπαθής κεφαλαλγία (π.χ. από υπαραχνοειδή αιμορραγία) μπορεί να ανακουφιστεί με τριπτάνη.

Τι αντενδείξεις υπάρχουν;

Λόγω της αγγειοσύσπασης που προκαλούν, οι τριπτάνες δεν συνιστάται να χρησιμοποιούνται από ασθενείς που πάσχουν από σοβαρά καρδιαγγειακά προβλήματα, όπως:

• Στηθάγχη.
• Στεφανιαία νόσο.
• Έμφραγμα μυοκαρδίου.
• Παροδικό ισχαιμικό επεισόδιο.
• Εγκεφαλικό επεισόδιο.
• Σοβαρή περιφερική αρτηριακή αποφρακτική νόσο.

Σοβαρές και απειλητικές για τη ζωή παρενέργειες (έμφραγμα μυοκαρδίου, σοβαρές καρδιακές αρρυθμίες, εγκεφαλικό επεισόδιο) είναι εξαιρετικά σπάνιες και παρατηρήθηκαν μετά από χορήγηση sumatriptan σε συχνότητα 1 στο εκατομμύριο.

Ο κίνδυνος αυτών των παρενεργειών είναι μικρότερος σε από του στόματος χορήγηση, από ότι όταν οι τριπτάνες δίδονται με υποδόρια ένεση.

Για ασφάλεια συνιστάται σε ασθενείς που υποφέρουν από ημικρανία με αύρα, να μην λαμβάνουν δόση τριπτάνης κατά τη διάρκεια της αύρας, αλλά μόνο όταν η κεφαλαλγία έχει ήδη ξεκινήσει. Εξ άλλου οι τριπτάνες είναι αμφίβολο αν έχουν την οποιαδήποτε αποτελεσματικότητα  κατά τη διάρκεια της αύρας.

Όμως μεγάλες μελέτες βασισμένες στον πληθυσμό δεν έδειξαν  αυξημένο κίνδυνο αγγειακών συμβαμάτων, σε άτομα που έκανα χρήση τριπτανών, σε σύγκριση με άλλα που έπαιρναν απλά αναλγητικά.

Άτομα που βρίσκονται σε θεραπεία με αντικαταθλιπτικά φάρμακα, πρέπει να το αναφέρουν στο γιατρό τους, καθώς η ταυτόχρονη χρήση τους με τριπτάνες, μπορεί να αυξήσει τα επίπεδα σεροτονίνης, με πιθανά ανεπιθύμητες ενέργειες.

Εργοταμίνες

Είναι φάρμακα που έχουν χρησιμοποιηθεί για την αντιμετώπιση των ημικρανικών κρίσεων. Όμως η αποτελεσματικότητά τους δεν έχει τεκμηριωθεί και γι αυτό δεν χρησιμοποιούνται πλέον ως φάρμακα πρώτης επιλογής, καθώς έχουν περισσότερες παρενέργειες από τις τριπτάνες και τα αναλγητικά.

Ασθενείς όμως που ωφελούνται από τη μακράς διάρκειας δράση τους, μπορούν να συνεχίσουν να τα χρησιμοποιούν.

Αντιεμετικά.

Τα φάρμακα που χορηγούνται για ανακούφιση της ναυτίας και του εμέτου στην ημικρανία είναι:

• Μετοκλοπραμίδη (Primperan). Παρενέργειες μπορεί να είναι δυσκινητικό σύνδρομο και ανησυχία. Δεν συνιστάται σε παιδιά και εφήβους κάτω των 18 ετών, σε άτομα με υπερκινησίες, επιληψία, προλακτίνωμα, καθώς και σε εγκύους.
• Δομπεριδόνη (Cilroton). Παρενέργειες παρόμοιες, αλλά ηπιότερες από αυτές της μετοκλοπραμίδης. Δεν συνιστάται σε παιδιά κάτω των 12 ετών και με σωματικό βάρος μικρότερο από 35 κιλά.
• Διμενυδρινάτη (Vomex). Δεν έχει αποδειχθεί αποτελεσματική στη θεραπεία της ναυτίας των ημικρανικών κρίσεων. Προτιμάται σε περιπτώσεις ναυτίας με ζάλη και διαταραχή της ισορροπίας.

Για κάποιο αδιευκρίνιστο λόγο, τα φάρμακα αυτά δρουν και στον ίδιο τον πόνο. Η δομπεριδόνη βρέθηκε σε δύο μελέτες, να καθυστερεί την έναρξη της ημικρανικής κρίσης και η μετοκλοπραμίδη ασκεί μια ήπια καταστολή στον πόνο.

Θεραπεία ημικρανικών κρίσεων σε παιδιά

• Ιβουπροφένη 10mg/Kg σωματικού βάρους
• Ασπιρίνη 500mg
• Παρακεταμόλη 15mg/Kg σωματικού βάρους. Προσοχή στη συνολική δόση.

Γενικοί κανόνες για τη θεραπεία της ημικρανίας σε παιδιά:

• Η χορήγηση ασπιρίνης δεν συνιστάται πριν την ηλικία των 12.
• Αν χρειάζεται η χρήση αντιεμετικών, χορηγείται δομπεριδόνη και όχι μετοκλοπραμίδη, λόγω του αυξημένου κινδύνου εξωπυραμιδικής υπερτονίας.
• Η σουματριπτάνη και η ζολμιτριπτάνη μπορούν να χορηγηθούν υπό μορφή ρινικού σπρέι σε εφήβους άνω των 12 ετών.
• Η εργοταμίνη και οι τριπτάνες σε μορφή από του στόματος χορήγησης, δεν συνιστώνται για παιδιατρική χρήση.
• Η εργοταμίνη έχει χρησιμοποιηθεί για άτομα άνω των 16 ετών.

Επείγουσα αντιμετώπιση ημικρανικών κρίσεων

Ασθενείς που καλούν γιατρό για αντιμετώπιση της ημικρανικής κρίσης τους ή προσφεύγουν σε τμήμα επειγόντων περιστατικών, έχουν ήδη λάβει ανεπιτυχώς τα συνήθη φάρμακά τους. Γι το λόγο αυτό η θεραπεία πρέπει να αρχίζει αμέσως με ενέσιμα φάρμακα. Ασπιρίνη, μετοκλοπραμίδη, και κορτικοστεροειδή είναι διαθέσιμα σε ενέσιμες μορφές.

• Η θεραπεία εκλογής είναι ενδοφλέβια χορήγηση 1000mg ασπιρίνης, με ή χωρίς παρακεταμόλη.
• Η συγχορηγούμενη παρακεταμόλη έχει βρεθεί πως έχει ανεξάρτητη δική της αναλγητική δράση.
• Η σουματριπτάνη μπορεί να χορηγηθεί υποδόρια. Όμως αν ο ασθενής έχει ήδη λάβει τριπτάνες επί μερικές ημέρες, πριν απευθυνθεί στο γιατρό, μια ακόμη δόση τριπτάνης δεν αναμένεται να φέρει αποτέλεσμα. Οι τριπτάνες δρουν κατά τι καλύτερα από την ενδοφλέβια χορήγηση ασπιρίνης, αλλά έχουν σημαντικά περισσότερες παρενέργειες.
• Τα οπιοειδή δεν συνιστώνται, καθώς έχουν μικρότερο θεραπευτικό αποτέλεσμα και περισσότερες παρενέργειες.
• Σε περίπτωση ημικρανικού status (διάρκεια της ημικρανικής κρίσης για περισσότερο από 72 ώρες), θέση έχουν τα κορτικοστεροειδή: Πρεδνιζόνη 50-100mg ή δεξαμεθαζόνη 4-8mg σε μία δόση.

Θεραπεία ημικρανικής κρίσης κατά την εγκυμοσύνη

• Κατά το πρώτο και το δεύτερο τρίμηνο της κύησης, οι ημικρανικές κρίσεις μπορεί να αντιμετωπισθούν με ασπιρίνη ή ιβουπροφένη. Οι δύο αυτές ουσίες πρέπει να αποφεύγονται κατά το τελευταίο τρίμηνο.
• Η παρακεταμόλη πρέπει να δίδεται μόνο όταν υπάρχουν αντενδείξεις για ασπιρίνη.
• Οι τριπτάνες δεν έχουν εγκριθεί για χρήση κατά την κύηση, παρ όλο που οι μέχρι τώρα μελέτες δεν έχουν δείξει τερατογένεση σε έμβρυα, επιπλοκές της κύησης ή ψυχοδιανοητική καθυστέρηση στα παιδιά μετά τον τοκετό. Μπορούν να δοθούν στην έγκυο με περίσκεψη και μόνο αν το όφελος για τη μητέρα υπεραντισταθμίζει ένα πιθανό κίνδυνο για το κυοφορούμενο έμβρυο.

Μη φαρμακευτικές θεραπείες για την ημικρανία

• Βελονισμός
  • Παραδοσιακός κινέζικος βελονισμός.
  • Κρανιοβελονισμός YNSA (Yamamoto New Scalp Accupuncture).
  • Ωτοβελονισμός.
  • Σύστημα εξισορρόπησης TAN.
• Biofeedback (Βιοανάδραση).
• Μη επεμβατική νευροτροποποίηση.

Υπάρχουν ενδείξεις πως ο βελονισμός είναι δραστικός στη θεραπεία των οξέων κρίσεων ημικρανίας.

Σε μία μελέτη που έγινε σε δύο κέντρα στη Γερμανία, συγκρίθηκε η αποτελεσματικότητα του βελονισμού, τόσο με χορήγηση υποδόριας δόσης σουματριπτάνης, όσο και με εικονικό φάρμακο (placebo) σε οξείες προσβολές. Ο βελονισμός και η σουματριπτάνη είχαν παρόμοια δραστικότητα. Και τα δύο είχαν σημαντική υπεροχή έναντι του placebo. Η σουματριπτάνη ήταν πιο δραστική έναντι του βελονισμού στη θεραπεία ημικρανικής κρίσης με πολύ ισχυρή κεφαλαλγία.

Η βιοανάδραση έχει κριθεί ως υψηλής αποτελεσματικότητας στην πρόληψη των ημικρανικών κρίσεων.

Η μη επεμβατική νευροτροποποίηση αφορά διαδικασίες, που διενεργούνται διαδερμικά, χωρίς διάτρηση του δέρματος, όπως είναι η διαδερμική διέγερση του πνευμονογαστρικού νεύρου ή των υπερκόγχιων νεύρων:

• Ωτική νευροτροποποίηση. Το πτερύγιο του αυτιού είναι το μόνο μέρος του σώματος, όπου υπάρχει από έξω πρόσβαση στο πνευμονογαστρικό νεύρο.
• Διαδερμική διέγερση με συνεχές ρεύμα ((tDCS).
• Επαναλαμβανόμενη διακρανιακή μαγνητική διέγερση (rTMS).
• Διαδερμικός ερεθισμός με ηλεκτρικά ρεύματα (TENS).

Πρόληψη της ημικρανίας

Με φάρμακα

Υπάρχουν φάρμακα που μπορεί να συστηθούν για μακροχρόνια λήψη, με σκοπό την πρόληψη εμφάνισης κρίσεων. Τα φάρμακα αυτά πρέπει πάντα να λαμβάνονται σε συνεργασία με γιατρό, ο οποίος θα λάβει υπ’ όψη του τις πιθανές παρενέργειες και τα οφέλη που μπορεί να προκύψουν από το φάρμακο για το συγκεκριμένο ασθενή. Τέτοια φάρμακα είναι:

• Βήτα αναστολείς, όπως η προπρανολόλη. Χρησιμοποιούνται συχνά, ειδικά σε ασθενείς με άγχος, ή στεφανιαία νόσο.
• Το αντιεπιληπτικό φάρμακο topiramate μπορεί να προτιμηθεί σε υπέρβαρους ασθενείς, καθώς προάγει την απώλεια βάρους.
• Το αντιεπιληπτικό φάρμακο divalproex μπορεί να βοηθήσει και τη σταθεροποίηση της διάθεσης.
• Η αμιτριπτυλίνη μπορεί να χορηγηθεί σε ασθενείς με κατάθλιψη ή αϋπνία.
• Η βουτυλινική τοξίνη ή νεώτερα φάρμακα (όπως το divalproex και μονοκλωνικά αντισώματα) μπορεί να δοκιμαστούν, όταν άλλα φάρμακα αποδειχθούν αναποτελεσματικά.

Η φαρμακευτική πρόληψη των κρίσεων ημικρανίας βασίζεται στη συχνότητα των προσβολών, τη μείωση της ποιότητας ζωής και τον κίνδυνο ανάπτυξης κεφαλαλγιών από κατάχρηση φαρμάκων. Συγκεκριμένα μπορεί ο γιατρός να συστήσει φαρμακευτική πρόληψη κατά την κρίση του, αν συντρέχει ένας από τους παρακάτω λόγους:

• Τρεις η περισσότερες κρίσεις ημικρανίας το μήνα, έστω και αν αυτές δεν επηρεάζουν την ποιότητα ζωής.
• Κρίσεις ημικρανίας που συνήθως διαρκούν περισσότερες από 72 ώρες.
• Προσβολές που δεν ανταποκρίνονται στην οξεία θεραπευτική αγωγή (στην οποία περιλαμβάνονται τριπτάνες).
• Ασθενείς που δεν αντέχουν τις παρενέργειες της οξείας φαρμακευτικής αγωγής.
• Αυξημένη συχνότητα προσβολών και ανάγκης για λήψη αναλγητικών, περισσότερες από 10 ημέρες το μήνα.
• Περιπλεγμένες κρίσεις ημικρανίας με εξουθενωτικές και μακράς διάρκειας αύρες (π.χ. ημιπληγικού τύπου).
• Μετά από ημικρανικό έμφρακτο του εγκεφάλου, όταν έχουν αποκλεισθεί άλλες αιτίες εγκεφαλικού επεισοδίου.

Στόχος της φαρμακευτικής πρόληψης της ημικρανίας είναι μείωση της συχνότητας, της βαρύτητας και της διάρκειας των ημικρανικών προσβολών και πρόληψη της κεφαλαλγίας από κατάχρηση φαρμάκων.

Η φαρμακευτική πρόληψη θεωρείται επιτυχής, όταν οδηγεί σε μείωση της συχνότητας των ημικρανικών προσβολών, τουλάχιστον κατά 50%. Οι ασθενείς πρέπει να τηρούν ημερολόγια κεφαλαλγίας, ώστε να διαπιστώνεται η επιτυχία ή η αποτυχία της φαρμακευτικής πρόληψης.

• Τα φάρμακα που στοχεύουν στην πρόληψη των ημικρανικών κρίσεων, πρέπει να δίδονται σε βαθμιαία αυξανόμενες δόσεις.
• Η αποτελεσματικότητα ορίζεται, ως μείωση την ημικρανικών ημερών μέσα στο μήνα κατά τουλάχιστον 50%.
• Η αποτελεσματικότητα μιας θεραπείας πρόληψης των κρίσεων αξιολογείται δύο μήνες μετά την αύξηση των δόσεων των φαρμάκων στο ανώτατο ανεκτό επίπεδο.

Φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την πρόληψη, με καλή επιστημονική τεκμηρίωση είναι:

• Βήτα αναστολείς (προπρανολόλη και τετοπρολόλη)
• Φλουναριζίνη (αναστολέας των διαύλων ασβεστίου)
• Βαλπροϊκό οξύ
• Τοπιραμάτη
• Αμιτριπτυλίνη

Φάρμακα για πρόληψη των κρίσεων με μικρότερη επιστημονική τεκμηρίωση είναι:

• Ασπιρίνη σε χαμηλές δόσεις (100-300 mg/ημέρα). Πιθανώς έχει ένα ήπιο ανασταλτικό αποτέλεσμα.
• Μαγνήσιο σε υψηλές ημερήσιες δόσεις. Ο ρόλος του μαγνησίου στην αναστολή μεταβίβασης ερεθισμάτων πόνου προς τον εγκέφαλο σε επίπεδο νευρικών συνάψεων, έχει διαπιστωθεί.
• Βιταμίνη Β2, σε συνδυασμό με συνένζυμο Q10 και μαγνήσιο.
• Λισινοπρίλη (αναστολέας του μετατρεπτικού ενζύμου της αγγειοτενσίνης)
• Τελμισαρτάνη (αναστολέας υποδοχέων της αγγειοτενσίνης)

Θεραπείες που έχουν χρησιμοποιηθεί και θεωρούνται αμφίβολης αποτελεσματικότητας:

• Διήθηση των ινιακών νεύρων με αναισθητικό και κορτικοστεροειδές. Υπάρχουν μόνο μικρές μελέτες που έχουν περιγράψει την τεχνική και δεν είναι βέβαιο, αν τα αποτελέσματα που παρατηρήθηκαν οφείλονται στο τοπικό αναισθητικό, στα κορτικοστεροειδή ή και στα δύο. Δεν έχει επαρκώς μελετηθεί η αποτελεσματικότητα της μεθόδου στην οξεία αντιμετώπιση κρίσεων.
• Η χειρουργική μετάθεση περικρανιακών μυών δεν συνιστάται.

Γενικές αρχές που διέπουν τη φαρμακευτική θεραπεία πρόληψης

• Αν συνυπάρχει κατάθλιψη ή αγχώδης διαταραχή με την ημικρανία, η αμιτριπτυλίνη (75-150mg) πρέπει να χορηγείται ως πρώτης εκλογής φάρμακο.
• Οι επιληπτικές κρίσεις είναι συχνότερες σε άτομα με ημικρανία, απ’ ότι στο γενικό πληθυσμό. Σε τέτοιες περιπτώσεις η τοπιραμάτη και το βαλπροϊκό οξύ είναι φάρμακα εκλογής για πρόληψη.
• Αν υπάρχει αγγειοπάθεια (αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, στεφανιαία νόσος κ.λπ.), αυτό θα πρέπει να λαμβάνεται υπ’ όψιν στη θεραπεία πρόληψης ημικρανικών κρίσεων. (π.χ. χορήγηση σαρτάνης σε συνυπάρχουσα αρτηριακή υπέρταση)
• Στην ημιπληγική ημικρανία μπορεί να χρησιμοποιηθούν λαμοτριζίνη ή ακεταζολαμίδη.
• Δεν υπάρχει ομοφωνία σχετικά με ενδείξεις φαρμακευτικής πρόληψης ημικρανιών σε παιδιά. Προς το παρόν δεν συνιστάται.
• Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης μπορεί να χορηγηθούν μετοπρολόλη, προπρανολόλη και αμιτριπτυλίνη.
• Οι τριπτάνες και τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη μπορεί να χρησιμοποιηθούν για μικρό χρονικό διάστημα, προς πρόληψη ημικρανίας σχετιζόμενης με την έμμηνο ρύση.

Για να μάθετε περισσότερα για την ημικρανία, συμπεριλαμβανομένων των αιτιών, των συμπτωμάτων, της διάγνωσης και των θεραπειών, διαβάστε πατώντας εδώ

Κλείστε το Ραντεβού σας άμεσα και εύκολα εδώ